Selden, Raman, Widdowson Peter y Peter Brooker. 2001. „Teorías marxistas” [w:] La teoría literaria contemporánea. Barcelona: Ariel, s. 113-149.
Powieść realizmu socjalistycznego proponuje sztukę „popularną”, która będzie dostępna dla wszystkich i która w obliczu alienacji przywróci integralność i tożsamość ludzi (nie będą masą).
Zarzuty Lukacsa i teoretyków z ZSRR w stosunku do prozy modernistycznej:
- zainteresowanie życiem wewnętrznym jednostki zamiast zrozumienia wielkich sił historycznych;
- indywidualizm (wyrażony poprzez eksperymenty formalne) świadczy o silnej integracji ideologii kapitalizmu;
- w przeciwieństwie do realizmu, który wykracza poza interesy klasy, literatura modernistyczna jest uwikłana klasowo;
- człowiek ukazany poza historią, poza rzeczywistością społeczną.
Koncepcje Brechta (teatr epicki):
- nieistotna fabuła, istotne ukazanie konfliktu klasowego;
- elementy dydaktyczne;
- teatr analityczny, antyarystotelejski – analityczność wynika z efektu wyobcowania (ogląd zdystansowany wynika z tego, że widz od początku zna fabułę i nie identyfikuje się z sytuacjami, nie rozpoznaje ich jako postaci i sytuacje znane z rzeczywistości jak w naturalizmie teatralnym, na początku obwieszczona „epicko” fabuła i widz może się skoncentrować na innych aspektach);
- przeciwko uniwersalizmowi, mają zostać ukazane konkretne przypadki społeczne i winny zostać ukazane w sposób szokujący, zaskakujący (widz nie powinien z łatwością rozpoznać tych przypadków niczym w teatrze naturalistycznym);
- antymimetyczność (zburzenie czwartej ściany);
- wyobcowanie w jego teorii pochodzi z chwytu dezautomatyzacji formalistów rosyjskich.
Herbert Marcuse:
- potrzeby są w kapitalizmie silnie manipulowane przez działanie rynku (marketing itd.);
- potrzeby należy znaleźć w sobie, ustalić je z samym sobą, w ramach świata afirmatywnego.
Theodor Adorno:
- literatura, inaczej niż umysł ludzki, nie jest bezpośrednio związana z rzeczywistością, nie ma między nimi bezpośredniego kontaktu i dzięki temu właśnie literatura zyskuje specjalną pozycję - właśnie dzięki dystansowi może krytycznie do rzeczywistości podejść;
- sztuka nie ma odzwierciedlać rzeczywistości, ma funkcjonować w niej jako rodzaj instancji irytującej (irritante);
- poznanie pośrednie (conocimiento indirecto) – dzięki trudnym tekstom eksperymentalnym siła krytyki społecznej wzrasta;
- masy odrzucają awangardy, gdyż nie mogą oddać się bezrefleksyjnej konsumpcji jej twórczości.
Walter Benjamin:
- nowe środki komunikacji zmieniły stosunek artysty do dzieła;
- zmianie uległa struktura doświadczenia;
- sztuka wobec zmiany doświadczenia musi reagować;
- figura szoku – szok z przebodźcowienia;
- prasa nie afektuje odbiorców w równym stopniu co literatura (przedstawia suche fakty, tak spreparowane aby się nie wpisać w ludzkie doświadczenia – New Journalism to zmieni dopiero, ale będzie literacki);
- dzieła sztuki były dawniej obiektami kultu, w epoce reprodukcji już nie są – produkty nie opowiadają żadnych historii, inaczej niż dawne dzieła sztuki (rzemieślnicze);
- aura ma charakter pozytywny i jest typowa dla dzieł sztuki dawnej, sprzed epoki reprodukcji masowej, w niej zawiera się nadzieja na wzajemność oddziaływania twórcy i odbiorcy.
[notatka z zebrania zespołu badawczego APENH 26.04.2020 r.]
